Sau 23 năm đổi mới của đất nước và 9 năm thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010, giáo dục đại học đã từng bước phát triển rõ rệt về quy mô, đa dạng về loại hình trường và hình thức đào tạo và đã đạt nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, giáo dục đại học đang đứng trước nhiều thách thức to lớn.

Trong báo cáo của Bộ GD-ĐT về sự phát triển của hệ thống giáo dục đại học. Bộ GD-ĐT đánh giá: Hệ thống các cơ sở giáo dục đại học được phát triển đúng theo định hướng qui hoạch, phân bố trên phạm vi cả nước. Số lượng trường ĐH, CĐ ở các vùng cao, miền núi, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn đã tăng lên, tạo điều kiện cho các tầng lớp nhân dân có cơ hội tiếp cận với giáo dục đại học, nhất là ở khu vực nông thôn và vùng sâu, vùng xa, miền núi, con em đồng bào dân tộc thiểu số.

Các trường ĐH, CĐ công lập đã giữ được vai trò nòng cốt trong đào tạo nguồn nhân lực. Các cơ sở đào tạo sau đại học trong nước đã và đang cung cấp nguồn nhân lực trọng yếu trình độ cao trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học, phát triển kinh tế, cải thiện đời sống xã hội, giữ vững an ninh và chủ quyền quốc gia.

Tuy nhiên, Bộ cũng thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế trong công tác thành lập, triển khai thực hiện quy hoạch mạng lưới trường ĐH, CĐ. Khoảng 20% trường ĐH, CĐ (12 trường) được thành lập mới hoặc nâng cấp lên ĐH từ năm 2005 trở lại đây chưa thực hiện đầy đủ các cam kết như trong Đề án khả thi thành lập trường và mở ngành tuyển sinh, chưa chuẩn bị đồng bộ 4 yếu tố về: đất đai xây dựng trường; đội ngũ giảng viên cơ hữu và thỉnh giảng; vốn đầu tư và các điều kiện đảm bảo chất lượng khác (chương trình đào tạo, thư viện, giáo trình, trang thiết bị thí nghiệm, ...).

Chưa có quy định bắt buộc về kiểm tra thực tế các điều kiện cần thiết khi cho phép mở ngành đào tạo và tuyển sinh (chỉ kiểm tra dựa theo hồ sơ). Chế tài xử lý đối với các trường không thực hiện đúng cam kết về các điều kiện mở ngành và tuyển sinh chưa đủ mạnh. Chưa có quy định các trường phải xây dựng chuẩn năng lực người tốt nghiệp (chuẩn đầu ra) nên chưa có cơ sở đánh giá đúng chất lượng đào tạo. Hệ thống quản lý chất lượng trong giáo dục đại học chậm được hình thành (năm 2004 Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục mới được thành lập).

Các trường ĐH, CĐ vẫn tập trung chủ yếu ở 5 thành phố trực thuộc Trung ương, 5 thành phố này có 102/150 trường đại học cả nước, chiếm 68% và có 184/276 trường đại học, cao đẳng cả nước, chiếm 49%. Riêng các trường cao đẳng, 5 thành phố có 82/226 trường, chiếm 36%.

Về chỉ tiêu tuyển sinh ĐH, CĐ đến năm 2009 số sinh viên tuyển mới là 503.618, tăng 4 lần so với năm 1997 và tăng 14,7 lần so với năm 1987. Quy mô đào tạo ĐH, CĐ tăng dần qua các năm, tỷ lệ sinh viên/1 vạn dân cũng tăng, năm 1997 là 80 sinh viên/1 vạn dân, năm 2006 là 166,5 sinh viên/1 vạn dân, năm 2009 là 195 sinh viên/1 vạn dân, đến năm 2010 có thể đạt 200 sinh viên/1 vạn dân.

Hiện Bộ GD-ĐT vẫn đang tích cực trong việc từng bước nâng cao chất lượng giáo dục đại học và bắt đầu kiểm soát chất lượng giáo dục, nhưng Bộ cũng thẳng thắn nhìn nhận quản lý chất lượng giáo dục là khâu yếu nhất hiện nay, đang còn nhiều bất cập. Cho đến năm 2007, Bộ GD-ĐT chưa có chủ trương là các trường ĐH, CĐ phải công bố chuẩn năng lực của người tốt nghiệp các ngành nghề của các trường đại học, vì vậy, cũng chưa có trường nào công bố chuẩn năng lực sinh viên tốt nghiệp của trường mình. Do đó, chưa có đủ cơ sở để đánh giá chất lượng giáo dục của các trường một cách khách quan, toàn diện. Nhìn chung chất lượng đào tạo còn thấp, chưa có chuyển biến trên diện rộng.

Trong báo cáo, Bộ GD-ĐT đã đưa ra các giải pháp đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo giáo dục đại học từ 2009-2012. Bộ GD&ĐT đề xuất tổ chức thảo luận trong toàn ngành và xã hội xung quanh chủ đề "Làm gì để đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo" nhằm không vì tiếp tục phát triển quy mô giáo dục đại học mà lại buông lỏng quản lý chất lượng.

Một giải pháp quan trọng là đổi mới quản lý hệ thống giáo dục đại học, Bộ hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hoạt động của các nhà trường; quy định về phối hợp và phân cấp quản lý giữa Bộ GD-ĐT và các bộ, ngành khác và UBND các tỉnh, thành phố đối với các trường; các trường thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm về phát triển của trường.

Nâng cao chất lượng và chuẩn hóa các đầu vào của hệ thống giáo dục đại học, trong đó quy hoạch đào tạo giảng viên trình độ thạc sĩ, tiến sĩ đến 2020 ở tất cả các trường cao đẳng, đại học, từ năm 2010 mỗi năm cử khoảng 1.000 giảng viên làm tiến sĩ ở trong nước, 1.000 giảng viên làm thạc sĩ, tiến sĩ ở nước ngoài. Từ năm học 2009-2010, thực hiện sinh viên tham gia đánh giá giảng dạy của 100% giảng viên. Các giảng viên đại học đều có kế hoạch đến năm 2012 mỗi giảng viên sử dụng tốt một ngoại ngữ cho đào tạo và nghiên cứu khoa học.

Về chuẩn hoá và đảm bảo đủ 100% giáo trình đại học, Bộ GD-ĐT ban hành quy chế biên soạn giáo trình đại học trước tháng 2/2010. Phấn đấu đến năm 2012 tất cả các trường đều có đủ giáo trình cho mỗi ngành đào tạo. Thực hiện thi và xét tuyển vào đại học nghiêm túc, thực hiện tốt chương trình cho vay để học, nhằm thu hút thanh niên có chất lượng và đạo đức tốt vào học ở các trường ĐH, CĐ./..

(Theo Việt Anh - dangcongsan.vn)