Hội Nghị Ban chấp hành Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam lần thứ 4 (khoá III) tại Hà Nội (từ ngày 19 đến ngày 20 tháng 3 năm 2008), ngoài việc thông qua báo cáo công tác khuyến học năm 2007 và xác định những công việc phải làm trong năm 2008, Hội nghị đã tập trung đóng góp ý kiến vào Đề án “Đổi mới phương thức hoạt động của Hội Khuyến học Việt Nam đáp ứng yêu cầu của Chỉ thị 11-CT/TW của Bộ Chính trị và Chỉ thị 02-CT/TTg của Thủ tướng Chính phủ”.

Đây là nội dung trọng tâm của Hội nghị lần này, chúng tôi xin giới thiệu những nét chính của Đề án để Bạn đọc cùng tham khảo:

Vai trò mới, nhiệm vụ mới

Kể từ ngày thành lập, đến nay Hội Khuyến học Việt Nam đã có hơn 11 năm hoạt động. Trong khoảng thời gian rất ngắn, Hội đã trưởng thành nhanh chóng: từ một tổ chức ban đầu chỉ có khoảng 100.000 hội viên ở 20 tỉnh, thành, nay số hội viên đã xấp xỉ 5.000.000 người, có mặt trên mọi địa bàn của 64 tỉnh, thành trong cả nước; từ việc tổ chức hỗ trợ, khuyến khích hoạt động dạy và học trong nhà trường kết hợp với động viên tinh thần học tập trong các tầng lớp nhân dân là chủ yếu, chuyển sang đẩy mạnh phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, trước hết là xã hội học tập từ cơ sở, tiến hành các cuộc vận động lớn lôi cuốn nhiều lực lượng xã hội tạo thành phong trào học tập rộng rãi ngoài xã hội với những mô hình độc đáo xuất phát từ đặc thù Việt Nam xây dựng các Trung tâm học tập cộng đồng ở xã, phường, thị trấn phát động một phong trào thi đua xây dựng gia đình hiếu học, dòng họ khuyến học, cụm dân cư khuyến học sôi động trong toàn quốc, xây dựng một hệ thống quỹ khuyến học hàng năm cấp học bổng và phát phần thưởng cho hàng triệu học sinh nghèo và học sinh vượt khó đi lên và hàng chục vạn giáo viên dạy tốt nhưng gia đình gặp khó khăn, từng bước liên kết hệ thống học tập chính quy trong nhà trường với hệ thống học tập ngoài xã hội theo hướng tiến tới xây dựng xã hội học tập trên cả nước.

Trên cơ sở tổng kết 7 năm triển khai Chỉ thị 50- CT/TW của Bộ Chính trị và 10 năm phong trào Hội Khuyến học Việt Nam và ngày 13/4/2007 Bộ Chính trị đã ra Chỉ thị 11-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập. Ngày 8/01/2008, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị 02/2008/CT-TTg nhằm thể chế hoá về mặt nhà nước Chỉ thị 11-CT/TW của Bộ Chính trị.
Chỉ thị 11-CT/TW và Chỉ thị 02/2008/CT-TTg đã đề ra những yêu cầu mới đối với Hội Khuyến học Việt Nam và chỉ ra những nhiệm vụ cơ bản sau đây:

- Đẩy mạnh phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân. Các Bộ, ban, ngành cũng như các lực lượng xã hội các cấp đều có trách nhiệm tham gia và đẩy mạnh phong trào này dưới sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng và chính quyền từ trung ương tới địa phương. Hội Khuyến học Việt Nam, giữ vai trò nòng cốt liên kết phối hợp các hoạt động khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập của các tổ chức, các lực lượng xã hội.

- Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam có nhiệm vụ nghiên cứu và đề xuất mô hình xã hội học tập ở nước ta trong giai đoạn 2010- 2015. Các tổ chức Hội ở địa phương có nhiệm vụ nghiên cứu mô hình xã hội học tập phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội ở địa phương mình. Cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương có trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo các Hội Khuyến học và các ngành, các tổ chức, các lựclượng xã hội của địa phương mình làm tốt nhiệm vụ này.

- Đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ giáo dục trong nhà trường, góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh trong nhà trường (khuyến khích dạy tốt, học tốt, ngăn chặn các tiêu cực xã hội xâm nhập nhà trường, góp phần giải quyết những tồn tại, bất cập trong nhà trường các cấp).

Trước nhiệm vụ lớn lao và nặng nề trên, Ban chấp hành TW Hội Khuyến học Việt Nam khẳng định, phải nhanh chóng đổi mới phương thức hoạt động của các cấp Hội từ Trung ương tới địa phương, củng cố và tăng cường hơn nữa các tổ chức của Hội để có đủ năng lực thực hiện “vai trò nòng cốt” mà Đảng và Nhà nước giao phó, nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác của các tổ chức Hội, của cán bộ và hội viên, thể hiện được vai trò nòng cốt của Hội trong mọi cuộc vận động khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập dưới sự lãnh đạo của cấp uỷ Đảng và chính quyền các cấp đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ mới mà Đảng và Nhà nước giao phó.

Phương hướng chung:

1- Đổi mới phương thức hoạt động ở tất cả các cấp Hội, từ TW tới địa phương, qua đó phải làm rõ vai trò nòng cốt của các tổ chức Hội, các cấp lãnh đạo Hội trong phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập (nòng cốt trong công tác hỗ trợ, khuyến khích giáo dục học đường; nòng cốt trong cuộc vận động gia đình hiếu học, dòng họ khuyến học, xây dựng trung tâm học tập cộng đồng…).

2- Đổi mới phương thức hoạt động Hội ở cơ sở tại các cụm dân cư, thôn xóm, xã phường nhằm tạo ra những hoạt động có hiệu quả thiết thực và có chất lượng trong công tác khuyến học, khuyến tài, vận động nhân dân đi học, bảo đảm ai cũng đi học thường xuyên, học tập suốt đời với nhiều hình thức học khác nhau.

3- Đổi mới phương thức hoạt động phải đi đôi với đổi mới công tác quản lý, chỉ đạo của các cấp Hội cũng như đổi mới công tác cán bộ, hội viên từ cơ sở.

Nội dung cơ bản đổi mới phương thức hoạt động của Hội :

1. Trong hoạt động hỗ trợ hệ thống giáo dục chính quy, Trung ương Hội phối hợp với các Tỉnh, Thành hội ưu tiên cho các vùng đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, vùng thường xuyên phải đối phó với thiên tai… Tích cực vận động các doanh nghiệp cũng như các nhà hảo tâm, các nhà từ thiện, các tổ chức quốc tế… đầu tư, hỗ trợ nhiều hơn nữa cho học sinh nghèo, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt trên các địa bàn khó khăn.
Hội chủ động phối hợp với ngành giáo dục, với các trường, với Công đoàn giáo dục Việt Nam… tìm các giải pháp hữu hiệu giải quyết những vấn đề “nóng” hiện nay của giáo dục như học sinh bỏ học, lười học, không có điều kiện theo học…., nâng cao hơn nữa chất lượng và hiệu quả giáo dục và đào tạo.

2. Chủ động hợp tác và liên kết với các ngành, các tổ chức xã hội mở ra các hình thức học tập mới, tạo ra nhiều cơ hội đi học để mở rộng phạm vi đối tượng đi học trên mọi địa bàn dân cư:
- Phối hợp với Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, tổng kết về phong trào học tập trong cán bộ, công nhân, viên chức, đánh giá hiệu quả và chất lượng của các tổ chức học tập hiện do Tổng Liên đoàn quản lý và các hình thức đào tạo lại, bồi dưỡng tay nghề, chuyển giao công nghệ mới… ở các doanh nghiệp, kể cả những doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài.
- Phối hợp với Hội Phụ nữ Việt Nam tổng kết về các hình thức học tập cho phụ nữ trên các địa bàn dân cư, nhất là công tác xoá mù chữ cho phụ nữ vùng dân tộc thiểu số, vùng có những khó khăn đặc biệt, các hình thức học tập gắn với các cuộc vận động xoá đói giảm nghèo, phát triển sản xuất, nuôi dạy con cái, bảo vệ sức khoẻ sinh sản…
- Phối hợp với Hội Nông dân Việt Nam tổng kết các hình thức tổ chức học tập của nông dân, nhất là những hình thức phổ biến tri thức khoa học, chuyển giao công nghệ mới và các kỹ thuật sản xuất trong các lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp tại các Trung tâm khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư, làng nghề truyền thống, các loại trang trại nông nghiệp…
- Phối hợp với Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh đánh giá các hình thức học tập do Đoàn tổ chức, chỉ đạo để đáp ứng yêu cầu của các phong trào thanh niên, nhất là các phong trào lập thân, lập nghiệp.
- Phối hợp ngành quốc phòng và an ninh tổng kết các hình thức học tập trong các lực lượng vũ trang, chú trọng đến các hình thức học nghề và xúc tiến việc làm cho các quân nhân để họ thuận lợi tìm được việc làm sau xuất ngũ.

3. Phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc chỉ đạo thực hiện Quyết định 112/2005/QĐ-TTg, tập trung vào việc tiếp tục thành lập các Trung tâm học tập cộng đồng, tích cực vận động nhân dân tham gia xây dựng các Trung tâm này theo tinh thần xã hội hoá. Hội viên và cán bộ Hội ở các Chi hội, các tổ chức cơ sở của Hội phải phát huy vai trò nòng cốt trong việc tham gia xây dựng các trung tâm, gương mẫu trong việc học tập các chuyên đề và vận động đông đảo nhân dân đi học, chủ động đề xuất với chính quyền địa phương về nội dung của các chuyên đề cần thiết đối với nhân dân trong từng giai đoạn cụ thể.

4. Nghiên cứu đề xuất với Chính phủ về mô hình xã hội học tập ở nước ta (thông qua Đề tài do Trung ương Hội chủ trì) và những mô hình phù hợp với từng địa bàn tỉnh, thành (thông qua những đề tài, đề án của các tỉnh, thành Hội đã được UBND tỉnh, thành duyệt và cấp kinh phí) như Chỉ thị 11-CT/TW đã khẳng định. Trong năm 2008, các tỉnh, thành Hội chưa có đề tài, đề án sẽ tiếp tục tư vấn cho cấp uỷ để có kinh phí cho nghiên cứu về mô hình xã hội học tập ở địa phương.

5.Phối hợp với những thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam để triển khai hoạt động theo Chỉ thị 11-CT/TW của Bộ Chính trị.

6. Phối hợp với Đài phát thanh, Đài truyền hình, báo chí ở Trung ương và địa phương thường xuyên tuyên truyền về những hoạt động của Hội Khuyến học các cấp, giới thiệu và biểu dương những gương sáng hiếu học, những điển hình của phong trào xây dựng gia đình hiếu học và dòng họ khuyến học, những trung tâm học tập cộng đồng và trung tâm giáo dục thường xuyên hoạt động có hiệu quả tốt, những cá nhân và tổ chức có những thành tích khuyến học như tài trợ học bổng, trao tặng phần thưởng cho học sinh, đóng góp cho Quỹ khuyến học các cấp.v.v… Cải tiến về nội dung và hình thức đưa tin, đưa bài tuyên truyền cho hoạt động khuyến học, khuyến tài trên tờ Khuyến học và Dân trí, Dân trí điện tử và Website của Trung ương Hội. Mở ra các cuộc thi viết về khuyến học, khuyến tài, các gương sáng về học tập, những mẩu chuyện về truyền thống hiếu học, những dòng họ khoa bảng.v.v…

7. Phát triển hơn nữa Quỹ Khuyến học, tăng số lượng học sinh nghèo được học bổng và phần thưởng cho những học sinh giỏi. Tổ chức tổng kết, đánh giá thành tích của Quỹ trong 10 năm qua, nghiên cứu và đề xuất về phương thức sử dụng Quỹ vào các hoạt động cần thiết của Hội.

8. Tập hợp, quy tụ các chuyên gia, các nhà giáo có kinh nghiệm, các cán bộ quản lý giáo dục… vào các công việc tư vấn, phản biện đối với những chủ trương, chính sách giáo dục của Đảng, Nhà nước và Ngành giáo duc các cấp như vấn đề học phí, tổ chức thi cử và đánh giá, chống tiêu cực trong nhà trường, phát triển các hình thức học cho cán bộ, nhân viên trong các cơ quan, doanh nghiệp, các đơn vị vũ trang, các tổ chức xã hội.v.v…

10 Biện pháp cụ thể:

1. Để thực hiện giải pháp này, Trung ương Hội sẽ tổ chức tập huấn cho cán bộ cốt cán của Hội cấp tỉnh, thành. Sau đó, các tỉnh, thành Hội sẽ tổ chức tập huấn cho cán bộ phụ trách khuyến học ở cấp huyện, quận và xã, phường.

2. Chú trọng công tác tham mưu với cấp uỷ, chính quyền về triển khai hoạt động theo Chỉ thị 11-CT/TW của Bộ Chớnh trị và 02-CT/TTg của Thủ tướng Chính phủ. Các tỉnh, thành Hội mở ra các hình thức tuyên truyền, phổ biến nội dung các văn bản này và từ đó nâng cao hơn nữa nhận thức của nhân dân về tầm quan trọng của việc xây dựng xã hội học tập, ý nghĩa của cuộc vận động phát triển các gia đình hiếu học, dòng họ khuyến học, cụm dân cư khuyến học, quỹ khuyến học, khuyến tài.v.v…

3. Xây dựng cơ chế phối hợp giữa Đề tài nghiên cứu mô hình xã hội học tập ở nước ta với các đề tài, đề án xây dựng xã hội học tập ở từng địa phương. Các tỉnh, thành Hội nhanh chóng triển khai Đề tài xây dựng xã hội học tập và đưa vào kế hoạch nghiên cứu của địa phương.

4. Củng cố, điều chỉnh và sắp xếp lại Văn phòng và các Ban chức năng, các tổ chức trực thuộc Trung ương Hội theo các yêu cầu:

- Biên chế gọn nhẹ nhưng phải đủ năng lực tham mưu, tư vấn cho Ban Thường vụ và Ban Chấp hành Trung ương Hội;
- Xây dựng quy chế và lề lối làm việc cụ thể, tránh việc chồng chéo chức năng giữa các cơ quan này.
- Có mối liên hệ mật thiết với các Tỉnh, Thành hội và phong trào khuyến học, khuyến tài ở địa phương.
- Ở các tỉnh, thành, các tổ chức của Hội phải được củng cố và từng bước kiện toàn, nâng cao năng lực hoạt động vận động nhân dân, năng lực phối hợp, liên kết với các Ban, ngành và các tổ chức xã hội ở địa phương, thực hiện tốt vai trò nòng cốt trong phong trào khuyến học, khuyến tài. Quan tâm đặc biệt đến chất lượng sinh hoạt của các tổ chức Hội ở cơ sở và chất lượng hội viên.

5. Xây dựng quan hệ phối hợp, liên kết cộng tác chặt chẽ với các Ban ngành và các đoàn thể, trước hết là cộng tác, liên kết và đặt mối quan hệ hỗ trợ với Ngành Giáo dục, xây dựng kế hoạch phối hợp với Tổng liên đoàn lao động Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Hội Phụ nữ Việt Nam, Liên hiệp các Hội Khoa học kỹ thuật VN, Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật VN, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu giáo chức VN, Hội Người Cao tuổi VN, Hội Cựu chiến binh VN về xây dựng mô hình xã hội học tập.
Thường vụ TW Hội và Thường vụ các Tỉnh, Thành hội chủ động đặt mối liên hệ với các tổ chức nói trên để thực hiện ký kết song phương và đa phương về kế hoạch phối hợp hành động năm 2008.

6. Tiến hành tổng kết Đề án xây dựng xã hội học tập từ cơ sở do BCH TW Hội quyết định tại kỳ họp lần thứ 4 (khoá II) ngày 27/3/2002, đánh giá thành quả của hoạt động khuyến học, khuyến tài đối với các đối tượng trong trường học và ngoài nhà trường, vai trò của gia đình hiếu học, dòng họ khuyến học, Trung tâm học tập cộng đồng, Quỹ Khuyến học, rút kinh nghiệm và xây dựng cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn đối với việc xây dựng mô hình xã hội học tập gắn với từng địa bàn kinh tế.

7. Bổ sung vào Ban Chấp hành Hội các cấp những cán bộ có nhiệt tình với sự nghiệp khuyến học, khuyến tài, có sức khoẻ và có uy tín xã hội nhằm củng cố và phát triển đội ngũ cán bộ cốt cán của Hội. Công việc này cần được chuẩn bị chu đáo, tranh thủ ý kiến của lãnh đạo Đảng các cấp và có sự trao đổi kỹ với các Ban, ngành, các tổ chức xã hội.v.v… Từ cuối năm 2008 đến trước Đại hội lần thứ IV của Hội, công việc bổ sung cán bộ sẽ được tiến hành từng bước tuỳ thuộc chương trình hoạt động hàng năm của từng địa phương.

8. Đẩy mạnh hoạt động đối ngoại và hợp tác quốc tế. Ở cấp TW, phối hợp chặt chẽ với Bộ Ngoại giao để tranh thủ các cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài để phát triển, hình thành mạng lưới chi hội trong Việt Kiều, trước mắt là Nga và các nước Đông Âu cũ. Ở trong nước, các cấp Hội xây dựng mối quan hệ rộng rãi và thường xuyên với các tổ chức, đoàn thể, các lực lượng kinh tế, chú trọng mối quan hệ, hợp tác với các doanh nghiệp, các sứ quán, các tổ chức quốc tế và phi chính phủ nước ngoài tại Việt Nam.

9. Tiếp tục công việc tư vấn với Đảng và Nhà nước về xây dựng một số chính sách, trong đó, tập trung vào các chính sách hỗ trợ kinh phí cho hoạt động của các cấp Hội, quy chế hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng, chính sách giáo dục cho trẻ em có hoàn cảnh đặt biệt khó khăn, chính sách và chế độ nội trú cho vùng dân tộc thiểu số.v.v… Thường trực TW Hội xây dựng kế hoạch làm việc với các bộ, ngành, hữu quan để xác định rõ trách nhiệm của từng tổ chức đã được ghi tại Thông tư số 268/TB-VPCP và Chỉ thị 02/2008/CT-TTg.

10. Thành lập các Ban sửa đổi, bổ sung Điều lệ Hội Khuyến học VIệt Nam, sửa đổi Điều lệ Quỹ Khuyến học VN cho phù hợp với yêu cầu của Chỉ thị 11-CT/TW và 02/2008/CT-TTg; xây dựng kế hoạch làm việc với Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính, Văn phòng Chính phủ… để giải quyết những vấn đề đó vào Quý II/2008.

Đề án này sẽ được thực thi trong giai đoạn 2008 – 2010. Trong nhiệm kỳ IV, Đề án sẽ được bổ sung và sửa đổi cho phù hợp với đặc điểm tình hình kinh tế – xã hội và những nhiệm vụ mới của Hội giai đoạn 2010-2015./.

LTS biên tập