Trong hai ngày 13, 14/4/2009, Đoàn công tác của Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam đã về làm việc với Hội Khuyến học các huyện Lục Nam, Yên Thế và Tân Yên tỉnh Bắc Giang. Đoàn do đồng chí Nguyễn Thành Châu, Uỷ viên Ban Thường vụ TW Hội Khuyến học Việt Nam làm trưởng đoàn cùng một số các đồng chí trong Ban Phong trào, Tổ chức Cán bộ của TW Hội.

Qua khảo sát thực tế cho thấy:

Ba huyện đều có đặc thù giống nhau - đó là huyện miền núi, thuần nông, địa bàn rộng, có nhiều xã thuộc vùng sâu, vùng xa, dân số từ 130.000 đến hơn 200.000 người, đời sống nhân dân ở đây còn nhiều khó khăn, thu nhập bình quân (GDP) dưới mức trung bình của cả nước.

Khó khăn còn nhiều ở phía trước, nhưng các cấp uỷ, chính quyền rất quan tâm đến sự nghiệp giáo dục, xây dựng gia đình văn hoá, phong trào khuyến học, khuyến tài, 100% các xã tham gia Đề án xây dựng xã hội học tập. Do vậy số học sinh bỏ học, lưu ban rất ít, đại đa số các xã không có tệ nạn ma tuý, trộm cắp trong học đường. Các em học sinh nghèo học giỏi vượt khó được hưởng lợi từ khuyến học, khuyến tài không phải là con số nhỏ.

Về phát triển Hội, 100% xã, phường có Hội khuyến học và Trung tâm học tập cộng đồng, 100% trường học, cơ quan đơn vị có chi hội khuyến học, hàng năm mỗi huyện có từ 5.000 đến trên 10.000 gia đình đăng ký gia đình hiếu học, trong đó trên 50% đạt chuẩn được công nhận, hàng trăm dòng họ khuyến học được công nhận dòng họ khuyến học. Điển hình là các xã Yên Sơn, Tiên Nha, Bắc Lũng, thị trấn Đồi Ngô (Lục Nam); Canh Nậu, Đồng Hưu, Đồng Lạc...(Yên Thế); và nhiều xã, phường ở huyện Tân Yên.

Về tổ chức , cấp Hội từ huyện đến xã, phường: 2/3 Chủ tịch Hội Khuyến học huyện là Bí thư, Phó bí thư Huyện uỷ, Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Huyện, cấp xã đa phần là Bí thư hoặc Chủ tịch xã; số còn lại là các Chủ tịch MTTQ, giáo viên đã nghỉ hưu có uy tín, tâm huyết với giáo dục. Theo các đồng chí Chủ tịch Hội Khuyến học các huyện thì mặt mạnh của cơ cấu tổ chức theo mô hình này là công tác tư vấn, tuyên truyền và phối hợp triển khai các Nghị quyết, Chỉ thị của TW, Hội Khuyến học các cấp luôn được quán triệt đến địa phương, giải quyết công việc nhanh. Tuy nhiên, do các đồng chí đương chức bận chuyên môn và kiêm nhiệm nhiều chức, nhiều việc nên có lúc thiếu thì giờ để lo chuyên trách cho công tác khuyến học, đó là mặt yếu cần khắc phục. Từ hồi thành lập Hội Khuyến học đến nay, các đồng chí làm chuyên trách khuyến học từ huyện đến xã , luôn luôn hết lòng vì sự nghiệp giáo dục, nhưng vẫn "ăn cơm nhà, vác tù và khuyến học", chưa có một đồng phụ cấp nào, đó cũng là một điều nghịch lý.

Các huyện rất coi trọng công tác tuyên truyền. Những Chỉ thị của Đảng và Nhà nước về khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, tiêu chuẩn gia đình hiếu học, dòng họ khuyến học được Hội Khuyến học huyện in thành tài liệu phát xuống xã, từ xã đưa về các gia đình. Tiêu chuẩn gia đình hiếu học, dòng họ khuyến học ở nhiều xã được các gia đình học sinh, dòng họ, hội viên hội khuyến học treo trong nhà như bảng thời khoá biểu của học sinh.

Quĩ khuyến học năm 2008, huyện có số thu cao như Lục Nam là hơn 1 tỷ đồng, huyện thấp nhất cũng trên dưới 900 triệu. Việc trao học bổng và khen thưởng được cơ chế lựa chọn chặt chẽ, có tác dụng thật sự trong nhà trường, trong cộng đồng.

Ở xã Bảo Sơn (huyện Lục Nam), theo đồng chí Chủ tịch xã và đ/c Chủ tịch Hội Khuyến học: xã có 8 dân tộc anh em, dân số 13.000 người, đời sống của nhân dân nói chung còn khó khăn, số hộ nghèo chiếm tới 31%. Tuy vậy, công tác giáo dục đào tạo, phong trào khuyến học đang thuộc loại khá của huyện, số học sinh lưu ban, bỏ học rất ít, số thi đỗ vào đại học, cao đẳng mỗi năm trung bình từ 30 – 40 em, không có tệ nạn trong học đường, cũng không có người dân nào ở xã mắc nghiện ma tuý. Việc cấp học bổng và khen thưởng đối với học sinh nghèo vượt khó, học sinh học giỏi, thày cô giáo dạy giỏi tuy số lượng chưa nhiều, chưa đáp ứng được hết, nhưng có tác dụng lớn. Nhiều người dân cho rằng “ từ khi có Hội khuyến học, con cái chúng tôi học hành tốt hơn, ngoan hơn”. Điều đó chứng tỏ nhân dân đã nhận thức rõ về vai trò khuyến học, thấy rõ lợi ích của mình khi tham gia vào phong trào khuyến học, khuyến tài. Khuyến học đã được xã hội hoá từ cơ sở.

Trung tâm học tập cộng đồng xã Bảo Sơn – cơ sở của xã hội học tập, tuy chưa được nhà nước cấp kinh phí hoạt động, nhưng đã phát huy được vai trò dạy chữ, phổ biến pháp luật, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, ... Điều đáng nói ở đây là số người tham gia học tại Trung tâm học tập cộng đồng mỗi năm vài trăm, thậm chí có năm cả ngàn lượt người, nhưng khi đã được học, chuyển giao công nghệ thì lại không có việc làm, không có nghề để áp dụng (ngoài một vài công việc như sửa xe, điện, thêu đan của một số gia đình). Đây là xã thuần nông, không có nghề phụ ngoài trồng lúa, cây ăn quả, chăn nuôi nhỏ lẻ. Nhiều nông dân áp dụng công nghệ trồng cây ăn quả như vải thiều, rứa, năng xuất cao, nhưng đầu ra không có nên vẫn chưa cải thiện nhiều cuộc sống. Một số xã khác trong huyện cũng đang gặp phải tình trạng này. Đây là vấn đề đáng được rút ra bài học kinh nghiệm để các Trung tâm học tập cộng đồng lựa chọn nội dung học tập, nhất là việc phổ biến và chuyển giao công nghệ cho người lao động mà đối tượng chính lại là nông dân, làm thế nào để đạt được mục tiêu nâng cao dân trí, xoá đói giảm nghèo..../.

Lương Thanh Sở