Trong truyền thống văn hóa, văn hiến của Thái Bình, khuyến học, khuyến tài là một đạo lý luôn được các thế hệ người Thái Bình đề cao, truyền bá và phát huy. Nhân dân Thái Bình coi đó là nét đẹp văn hóa, là niềm tự hào trong quá trình xây dựng quê hương văn hiến của mình.

Hội Khuyến học Việt Nam được thành lập ngày 2/10/1996, với sứ mệnh cao cả là "Khuyến học, khuyến tài, xây dựng cả nước thành một xã hội học tập". Hội khuyến học Thái Bình được thành lập ngày 8/12/2000 theo quyết định 1650/QĐ.UBND của UBND tỉnh Thái Bình, muộn hơn 4 năm so với một số tỉnh, do hoàn cảnh đặc biệt của tỉnh. Tuy được thành lập muộn song chỉ trong vòng 1 năm Hội khuyến học đã được thành lập ở hầu khắp các xã, phường, thị trấn và nhiều trường học, cơ quan, đơn vị, thu hút được 35 ngàn hội viên KH tham gia tổ chức hội. Hội khuyến học Thái Bình đã trải qua 4 kỳ đại hội.

Đại hội thứ I: Tiến hành vào ngày 10/11/2001, đã thông qua phương hướng nhiệm vụ công tác KH nhiệm kỳ 2001- 2005 và bầu 45 ủy viên Ban chấp hành Hội KH tỉnh khóa I. Đồng chí Phạm ngọc Đáp nguyên ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, nguyên Phó chủ tịch UBND tỉnh được bầu là Chủ tịch hội và tham gia Ban Thường vụ Trung ương Hội KHVN.

Đại hội lần thứ II. Tiến hành vào ngày 1/4/2006, đã bầu Ban chấp hành Hội KH tỉnh khóa II gồm 47 ủy viên. Đồng chí Phạm Ngọc Đáp Chủ tịch Hội KH khóa I được bầu lại làm chủ tịch Hội KH khóa II. Đến tháng 1/2008 nhà giáo ưu tú Nguyễn Thanh Cầm, Phó chủ tịch hội được bầu giữ chức chủ tịch hội (thay đồng chí Phạm Ngọc Đáp nghỉ vì lý do sức khỏe) và tham gia ủy viên Ban Thường vụ Trung ương Hội KHVN.

Đại hội lần thứ III. Tiến hành ngày 11/3/2011, đã bầu Ban chấp hành hội KH tỉnh gồm 51 ủy viên. Đồng chí Nguyễn Thanh Cầm chủ tịch Hội KH khóa II được bầu lại làm chủ tịch hội khóa III và tiếp tục tham gia Ban Thường vụ Trung ương hội KHVN khóa IV.

Đại hội lần thứ IV. Tiến hành vào ngày 26/2/2016, đã bầu Ban chấp hành Hội khuyến học tỉnh gồm 45 ủy viên. Đồng chí Nguyễn Thanh Cầm chủ tịch Hội khóa III được bầu lại làm Chủ tịch khóa IV và tiếp tục tham gia Ban Thường vụ Trung ương Hội KHVN.

Những thành tựu chủ yếu của khuyến học Thái Bình trong 15 năm xây dựng và phát triển.

Thành tựu thứ nhất. Phát triển tổ chức hội vững mạnh gắn liền với xây dựng XHHT, gắn với phong trào 3 mạnh, 3 cần. Ở Thái Bình tổ chức hội KH đã ăn sâu, bám rễ tới các thôn làng, tổ dân phố, trường học, dòng họ, cơ quan, đơn vị, lực lượng vũ trang nhà chùa, nhà thờ…Có thể nói nơi nào có dân nơi đó có tổ chức KH có hoạt động khuyến học,khuyến tài, xây dựng xã hội học tập. Đến tháng 6 năm 2016 toàn tỉnh có 672 hội KH cơ sở, bao gồm 286 Hội KH xã, phường, 386 hội KH cơ quan, đơn vị, 6.113 Ban KH dòng họ, đơn vị lực lượng vũ trang, nhà thờ, nhà chùa, 3236 chi hội, 498.966 hội viên đạt 26,3% dân số (gấp 14 lần số hội viên khi mới thành lập hội và là 1 trong 10 tỉnh có số hội viên cao nhất cả nước). Số hội KH cơ sở đạt khá, tốt là trên 90%. Sự phát triển mạnh của tổ chức hội và hội viên là nhân tố quan trọng nâng cao vị thế của hội, là động lực thúc đẩy phong trào học tập suốt đời và đẩy nhanh tiến trình xây dựng XHHT ở địa phương.

Thành tựu thứ hai. Hội đã tham mưu cho cấp ủy, chính quyền nhiều chủ trường giải pháp về xây dựng và phát triển phong trào KH, KT xây dựng XHHT bằng các chỉ thị, thông tri, quyết định, kết luận: 15 năm qua Ban Thường vụ Tỉnh ủy Thái Bình đã có 2 chỉ thị, 5 thông tri về KH, KT xây dựng XHHT, 1 kết luận số 04/BTV về xây dựng Trung tâm học tập cộng đồng xã phường, thị trấn. UBND tỉnh đã có 2 chỉ thị, 4 quyết định về xây dựng XHHT, 1 kế hoạch triển khai Đề án 281. Hội KH tỉnh đã ký kết chương trình phối hợp công tác với 5 ban, ngành hội là: Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, Sở GD- ĐT, Hội Cựu giáo chức tỉnh, Hội Người Cao tuổi tỉnh. Sự ra đời và hoạt động của BCĐ.XD XHHT Tỉnh và BCĐ.XD XHHT các Đảng ủy trực thuộc Tỉnh ủy là kết quả tham mưu của Thường trực Hội KH tỉnh từ năm 2007, sau khi có chỉ thị 11 của Bộ Chính trị

Thành tựu thứ ba. Các phong trào KH phát triển sớm, rộng khắp và bền vững.

- Từ năm 2003 Hội KH tỉnh đã xây dựng mô hình Gia đình hiếu học, Dòng họ hiếu học, ở xã Đông Xuân, trên cơ sở đó xây dựng 5 tiêu chuẩn gia đình hiếu học, Dòng họ hiếu học của tỉnh và tổ chức nhân rộng ra toàn tỉnh. Đến cuối năm 2015 Thái Bình đã công nhận được 212.050 gia đình hiếu học, bằng 39,6% số hộ, 3795 DHHH, bằng 58,8% số dòng họ. 1361 CĐKH, bằng 38,75% số khu dân cư trong toàn tỉnh. Thực hiện thí điểm mô hình gia đình học tập, dòng họ học tập, cộng đồng học tập và Đơn vị học tập giai đoạn 2014 -2015 theo Đề án 281, Thái Bình đã hoàn thành việc thí điểm đúng kế hoạch, tiến độ, đã đóng góp được nhiều ý kiến vào bộ tiêu chí dự thảo và cách kiểm tra, đánh giá, công nhận đạt các danh hiệu: Gia đình học tập, Dòng họ học tập, Cộng đồng học tập và Đơn vị học tập. 2 huyện Đông Hưng và Kiến Xương được chọn thí điểm cho Trung ương đã có 100% các mô hình đạt các danh hiệu trên. Đã tổ chức thành công Đại hội biểu dương Gia đình hiếu học, Dòng họ hiếu học toàn tỉnh lần thứ nhất năm 2005. Đại hội thi đua KH toàn tỉnh năm 2009 và năm 2013. Tổ chức hội thảo về " Đẩy mạnh phong trào xây dựng Gia đình hiếu học, dòng họ hiếu học, cộng đồng khuyến học góp phần xây dựng nông thôn mới": Tổ chức các hội nghị: Các tôn giáo làm KH giỏi; Dân vận khéo- Làm KH giỏi. Tổ chức thành công " Tháng KH" với 5 nội dung hoạt động, từ năm 2010 đến nay ở tất cả các thôn, làng, dòng họ, trường học, cơ quan, đơn vị trong toàn tỉnh. Phong trào xây dựng Trung tâm học tập cộng đồng(TTHTCĐ) được duy trì và tiếp tục phát triển ở các xã, phường trong toàn tỉnh. Thực hiện kết luận 04 của BTV.TU Thái Bình về xây dựng TT HTCĐ Thái Bình đã hoàn thành việc xây dựng TT HTCĐ ở 100% các xã phường, thị trấn từ tháng 6/2003 và đi vào hoạt động. Phong trào xây dựng TT HTCĐ của Thái Bình đã được Bộ giáo dục đào tạo và Trung ương Hội KH VN suy tôn là đơn vị dẫn đầu cả nước và đã được đón trên 50 đoàn của Trung ương và các tỉnh bạn về thăm quan, trao đổi kinh nghiệm. Bình quân 6 năm trở lại đây, mỗi năm các TTHT CĐ trong tỉnh đã huy động được trên 1,5 triệu lượt người dân tham gia học các chuyên đề về Đường lối, chính sách pháp luật; Khoa học kỹ thuật; Đời sống văn hóa, sức khỏe môi trường; Bổ túc văn hóa, tin học, ngoại ngữ, bình quân mỗi Trung tâm học tập cộng đồng 1 năm có 5000 lượt người học. Các TT HTCĐ trong tỉnh đã góp phần tích cực vào việc nâng cao dân trí, xóa đói giảm nghèo, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, xây dựng nông thôn mới, đặc biệt góp phần thúc đẩy phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ và cộng đồng theo Đề án 281 của Chính phủ.

Thành tựu thứ tư. Xây dựng và phát triển quỹ KH các cấp và hỗ trợ trường học.

Việc xây dựng và phát triển quỹ KH các cấp dựa vào các nguồn: Sự đóng góp của cán bộ, hội viên và nhân dân, cán bộ, công chức, chiến sỹ lực lượng vũ trang và phong trào nuôi heo đất, xây dựng quỹ KH gia đình hàng năm. Sự tài trợ của con em Thái Bình thành đạt đang công tác, sinh sống ở mọi miền đất nước và tranh thủ các dự án Quốc tế, để tạo ra nguồn lực đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp KH trong mỗi giai đoạn. Đến năm 2015 quỹ KH các cấp trong toàn tỉnh đạt 52 tỷ đồng, bình quân đầu người đạt 31.000 đồng. Từ năm 2010 đến nay bình quân mỗi năm các cấp hội trong toàn tỉnh khen thưởng trên 110 ngàn xuất, với số tiền gần 8 tỷ đồng, hỗ trợ, cấp học bổng trên 20 ngàn xuất, với số tiền gần 4 tỷ đồng. Đặc biệt từ năm 2002 đến 2014 hội đã tiến cử 120 học sinh giỏi, có ý trí và nghị lực đã và đang du học tại Nhật Bản theo chương trình vừa học vừa làm của trường Nhật ngữ Đông du Thành phố Hồ Chí Minh, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho quê hương, đất nước.

Trong quá trình xây dựng và phát triển Hội KH Thái Bình đã có những đóng góp đối với phong trào KH của cả nước. Đó là xây dựng tổ chức hội vững mạnh gắn với xây dựng XHHT và phong trào 3 mạnh, 3 cần. Về phong trào xây dựng TT HTCĐ và phong trào học tập trong các cơ quan, đơn vị, lực lượng vũ trang. Về xây dựng các mô hình học tập theo chỉ thị 11 của Bộ Chính trị và quyết định 281 của Chính phủ. Về tổ chức "Tháng khuyến học" hàng năm. Đặc biệt là gắn kết các hoạt động của hội với các chương trình, mục tiêu phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở địa phương, do đó vai trò, vị thế của hội ngày càng được nâng cao. Trung ương Hội KHVN đã đánh giá cao phong trào khuyến học Thái Bình và những đóng góp của Thái BÌnh đối với cả nước suốt 16 năm qua và luôn xếp KH Thái Bình trong tốp dẫn đầu cả nước. Với thành tích đã đạt được trong chặng đường 16 năm xây dựng và phát triển Hội KH Thái Bình đã được Chủ tịch nước tặng Huân chương lao động hạng III (năm 2007) Huân chương lao động hạng II (năm 2013) đồng chí Nguyễn Thanh Cầm chủ tịch hội được nhận huân chương lao động hạng III (năm 2014)Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen cho 1 tập thể và 1 cá nhân. Thường trực Hội KH tỉnh và Bác Phạm Ngọc Đáp nguyên Chủ tịch hội được nhận giải thưởng Khuyến học Việt Nam (năm 2012). Trung ương Hội KHVN tặng 16 cờ thi đua xuất sắc, 596 bằng khen, 794 Kỷ niệm chương "Vì sự nghiệp khuyến học" Tỉnh ủy Thái Bình tặng bức trướng mang dòng chữ "Hội khuyến học Thái Bình nòng cốt- sáng tạo- tích cực- hiệu quả trong xây dựng XHHT". UBND tỉnh tặng 110 bằng khen cho các tập thể cá nhân. Nhân kỷ niệm 20 năm thành lập Hội KHVN , Hội KH Thái Bình đã biểu dương, khen thưởng 108 cán bộ KH xuất sắc có thời gian hoạt động liên tục 15 năm trong Đại hội KH toàn tỉnh lần thứ IV.

Trong những năm tới, nhiệm vụ của Hội KH các cấp vẫn chủ yếu tập trung vào việc tiếp tục tuyên truyền sâu rộng trong các cấp, các ngành và nhân dân về khuyến học, khuyến tài, học tập suốt đời xây dựng XHHT. Củng cố, kiện toàn tổ chức hội vững mạnh để đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới, giai đoạn không chỉ phát huy truyền thống hiếu học, mà phải phát huy năng lực học tập của mỗi người trong xã hội. Phát triển quỹ KH nhanh, mạnh, đáp ứng yêu cầu học tập suốt đời của mọi người, thuộc các đối tượng. Triển khai có hiệu quả chỉ thị 05 của UBND tỉnh, Kế hoạch 90 của Ban chỉ đạo xây dựng XHHT tỉnh về việc  nhân rộng các mô hình :Gia đình học tập- Dòng họ học tập- Cộng đồng học tập- Đơn vị học tập ra phạm vi toàn tỉnh từ năm 2016 đến năm 2020. Triển khai việc thực hiện nghị quyết Đại hội KH toàn quốc lần thứ V và Đại hội KH các cấp, góp phần thực hiện tốt các mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội theo nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Thái Bình lần thứ XIX.

Đặng Văn Cao
PCT. Hội khuyến học tỉnh Thái Bình