Ngay từ những ngày đầu nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Hồ Chí Minh đã coi trọng đến sự học hành của nhân dân. Người đã nhìn thấy sự nguy hại của một quốc gia hạn chế về giáo dục.

Trong hoàn cảnh nhà nước còn non trẻ, đất nước vừa trải qua ách thống trị của thực dân phong kiến, nhân dân vừa trải qua nạn đói năm Ất Dậu kinh hoàng trong lịch sử, Người đã đề ra ba nhiệm vụ cấp bách, đó là chống “giặc đói”, “giặc dốt”, “giặc ngoại xâm”. Vì thế, nền giáo dục nhân dân ra đời từ việc thực hiện nhiệm vụ cách mạng, qua các hoạt động giáo dục bình dân, hoạt động dựa trên tinh thần tự nguyện và giúp đỡ nhau. Chính nhờ tiêu diệt được “giặc nội xâm” tức là “giặc đói” và “giặc dốt”, nhân dân thoát được cảnh “không có cơm ăn, áo mặc, không được học hành” để tạo nên sức mạnh mới đủ khả năng chiến thắng giặc ngoại xâm, đem lại hòa bình, độc lập và thống nhất đất nước hôm nay.

Thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục, cán bộ và nhân dân phường Long Tâm nói chung, Khu phố 4 nói riêng đã chủ động tham gia vào chương trình hành động quốc gia về xây dựng xã hội học tập, trong đó công tác khuyến học, khuyến tài được xem là một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng. Phường Long Tâm là một phường được tách ra từ phường Long Toàn của thành phố Bà Rịa (trước đây là thị xã Bà Rịa), thuộc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Địa bàn Khu phố 4 thuộc phường Long Tâm trước đây là một bãi đất trống, một nửa là thao trường diễn tập quân sự của chính quyền Sài Gòn, một nửa là nghĩa địa tự do. Vì thế, khi xây dựng nơi đây thành khu dân cư thì không được nhiều người quan tâm, chỉ có những hộ nghèo và viên chức không đủ khả năng mua nhà ở khu vực đô thị mới đến mua đất, dựng nhà ở đây. Mặc dù cấp ủy và chính quyền địa phương muốn phát triển địa bàn phường Long Tâm thành khu đô thị mới, đầu tư về cơ sở hạ tầng, xây dựng các trường học và bệnh viện, xây dựng chợ để nhân dân mua bán, sinh hoạt. Riêng chợ Long Tâm, cho đến nay vẫn bỏ hoang, chỉ có vài hộ buôn bán nhỏ bên ngoài của chợ. Lí do chính, phường Long Tâm là một địa bàn có tỉ lệ hộ nghèo cao, mức sống và thu nhập của người dân thấp. Riêng Khu phố 4 có 360 hộ, trong đó hộ nghèo có 17 hộ, chiếm 4,7 %. Điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển kinh tế - xã hội trên nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó có giáo dục.

Cấp ủy của tổ chức cơ sở Đảng Khu phố xác định: để phát triển bền vững khu dân cư, đảm bảo đời sống và an sinh xã hội một cách bền vững phải đưa công tác khuyến học, khuyến tài vào nhiệm vụ chính trị của Chi bộ và quyết tâm lãnh đạo nhân dân thực hiện thắng lợi nhiệm vụ này. Khu phố đã vận động được 10/10 tổ tham gia vào hoạt động khuyến học. Chi bộ thành lập ban chỉ đạo công tác khuyến học, khuyến tài gồm 13 đồng chí, mỗi đồng chí phụ trách một tổ dân phố và giúp đỡ ban vận động ở tổ dân phố làm tốt công tác này. Mỗi tổ dân phố của Khu phố 4 thành lập nhóm công tác để nắm tình hình học tập từng gia đình, số gia đình khó khăn không đủ điều kiện cho con em tới trường, số người bị mù chữ. Căn cứ vào tình hình thực tiễn đó mà tổ dân phố đề xuất với Khu phố hỗ trợ, giúp đỡ, động viên, thúc đẩy việc học tập của từng gia đình. Bên cạnh đó, Khu phố còn phối hợp và phát huy tính tiên phong của đảng viên tham gia sinh hoạt ở địa phương (theo Qui định 76/QĐ-TW của Bộ Chính trị) để vừa tham khảo ý kiến, vừa huy động nguồn lực nhằm góp phần làm tốt công tác này.

Trong những năm gần đây, trên tinh thần vừa làm vừa rút kinh nghiệm, Khu phố 4 đã tạo ra những chuyển biến tích cực trong phong trào học tập của nhân dân trên địa bàn. Nhờ phát huy được tinh thần tự nguyện, tự giác, huy động sức dân và phát huy tính tiên phong của đảng viên tham gia vào công tác khuyến học, khuyến tài, Khu phố đã giúp đỡ 14 học sinh ra lớp, 3 người lớn tự xóa mù chữ. Đặc biệt trong năm qua, Khu phố đã động viên được các em học sinh tích cực học tập vì tương lai lập nghiệp nên kết quả đạt được rất cao. Ngoài số học sinh đạt thành tích trong học tập và tham gia các kì thi học sinh giỏi các cấp, học sinh trên địa bàn Khu phố trúng tuyển vào lớp 10 là 20 em (chiếm 97,8%), trúng tuyển vào các trường đại học, cao đẳng là 14 em (chiếm 76,2%), vào các trường nghề là 4 em (chiếm 16,6%).

Cứ vào tháng 7 hàng năm, Khu phố tổ chức vinh danh và phát thưởng cho những gia đình và cá nhân người học đạt được thành tích cao trong học tập. Đây cũng là hình thức sinh hoạt để các em học sinh gặp gỡ nhau, được nghe những người lớn chia sẻ kinh nghiệm học tập. Ngoài việc phát thưởng học sinh giỏi, khu phố dựa trên sự tiến bộ của người học sau một giai đoạn học tập (chủ yếu là kết quả sau một năm học) để khen thưởng cho từng đối tượng cụ thể. Trong đợt tuyên dương và phát thưởng năm 2016, Khu phố đã trao 5 phần quà cho những gia đình tiêu biểu, trong đó có: hai gia đình có người bảo vệ thành công luận án tiến sĩ trước thời hạn, một gia đình có người bảo vệ xuất sắc luận văn thạc sĩ, một gia đình có tất cả các thành viên trong gia đình đạt kết quả cao trong học tập, một gia đình tích cực trong công tác khuyến học, khuyến tài. Bên cạnh đó, Khu phố đã trao 205 phần quà cho học sinh giỏi các cấp học phổ thông, 13 phần quà cho học sinh vượt khó để đạt được kết quả vượt trội, 2 phần quà cho đối tượng tự xóa mù.

Trong công tác khuyến học, khuyến tài, việc xây dựng quĩ khuyến học chưa phải là nhân tố đảm bảo cho việc xây dựng xã hội học tập, phát huy được nội lực học tập trong mỗi cá nhân và gia đình. Tuy nhiên, nếu không có quĩ khuyến học thì đó là một trở ngại lớn cho công tác này. Việc xây dựng quĩ khuyến học được Khu phố xây dựng dựa trên tinh thần tự nguyện, tự giác của những nhà hão tâm là chủ yếu, cùng với khoản tiền thu được từ trong những đóng góp của các gia đình ở khu dân cư được trích lại. Vì thế, quĩ khuyến học của Khu phố không nhiều nhưng đã sử dụng đúng mục đích, đúng thời điểm và không phải chỉ để phát thưởng mà còn hỗ trợ cho những gia đình có hoàn cảnh khó khăn, không đủ tiền mua sách vở, đóng học phí đầu năm. Có thể nói, không dựa vào sức dân thì Khu phố không thể đạt được kết quả mỹ mãn về công tác khuyến học, khuyến tài như hiện nay.

Hoạt động khuyến học, khuyến tài trở thành hoạt động xã hội có ý nghĩa khi hoạt động này diễn ra thường xuyên, liên tục, có tính hệ thống và tạo được sự đồng thuận trong cán bộ và nhân dân. Làm tốt công tác khuyến học khuyến tài, không những góp phần xây dựng xã hội học tập mà còn tạo ra sự đoàn kết, gắn bó mọi người trong khu dân cư, đồng thời đây là công tác phát triển nguồn lực con người, nhân tố quyết định để phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

TS. Nguyễn Hữu Lễ- Trư�