Ða số học sinh vùng cao, vùng sâu có nhà cách trường từ 10 đến 20 ki-lô-mét đường rừng. Các em đến lớp phải vượt đèo, vượt suối rất gian nan, chưa kể mùa mưa, lũ quét. Ðặc điểm này chi phối không nhỏ tới việc vận động con em đi học.

Ðể khắc phục, các gia đình phải tìm cách tằn tiện làm tạm mái lán quanh trường cho con em nghỉ lại những ngày mưa lũ, vì vùng cao thưa thớt dân cư, không có nhà trọ. Mô hình "bán trú dân nuôi" đã hình thành trong hoàn cảnh ấy.

Trong khi hệ thống trường nội trú hiện có tại các tỉnh miền núi chưa thể đáp ứng nhu cầu của học sinh vùng cao, mô hình "bán trú dân nuôi" xuất hiện đã góp phần hạn chế tình trạng học sinh bỏ học. Ðây là cách tập hợp, thu hút học sinh đến trường đang được chính quyền và ngành giáo dục một số địa phương vùng cao thực hiện. Nếu như các trường Dân tộc nội trú mới chỉ được xây dựng ở những nơi trung tâm với số lượng ít và quy mô nhỏ thì hình thức "bán trú dân nuôi" có thể mở rộng về tận bản làng. Ở bán trú, thầy giáo, cô giáo có thể kiểm tra việc học của các em thường xuyên hơn, nắm được sức học và có điều kiện giúp đỡ từng em. Cũng do được tập trung ăn, ở và học tại chỗ, được giao lưu, gặp gỡ với bạn bè và thầy cô thường xuyên, các em có cơ hội nói tiếng phổ thông nhiều hơn.

Tuy nhiên, với mô hình "bán trú dân nuôi", mọi chi phí từ ăn, ở đều do gia đình học sinh tự túc. Có những em mới lớp 1, lớp 2 cũng phải tự lo kiếm củi, nấu cơm, giặt giũ... vì sống xa cha mẹ. Trong những dịp về vùng cao, chúng tôi đã chứng kiến cảnh tự xoay xở của các em học sinh bán trú: một nồi cơm, cháu ăn hai bữa, cháu ăn ba bữa; thức ăn có khi chỉ mấy quả ớt với bát nước canh lõng bõng vài cọng rau... Chưa nói đến các cháu, liệu các bậc phụ huynh có thể an tâm cho con em đi học? Vẫn biết hoàn cảnh buộc phải vậy, nhưng sự tạm bợ dù cố gắng đến đâu cũng chỉ mang lại những kết quả tạm bợ mà thôi. Muốn thật sự nâng cao dân trí - cơ sở tạo nguồn nhân lực phát triển - ngoài vận động tuyên truyền, nhiệm vụ trước tiên là cải tạo điều kiện ăn ở và học tập. Ðược yên tâm học hành, học sinh miền núi mới có điều kiện tiếp xúc với khoa học - kỹ thuật và từ đó mới có thể xây dựng nguồn nhân lực đáp ứng những đòi hỏi mới.

Dẫu sao, không thể phủ nhận vai trò quan trọng của mô hình bán trú dân nuôi đối với chất lượng giáo dục vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Ý nghĩa quan trọng nhất mà mô hình này đem lại là đã thúc đẩy phong trào giáo dục ở vùng dân tộc phát triển; nâng cao nhận thức cho bà con các dân tộc về sự cần thiết phải cho con em mình học chữ, học văn hóa đến nơi đến chốn. Hiện nay, nhiều gia đình đã quyết tâm dù nghèo khó, thiếu thốn cũng không để con em mình thất học. Song, để nâng cao hơn nữa chất lượng dạy và học, mô hình bán trú dân nuôi (với những hạn chế về điều kiện ăn ở, sinh hoạt nói trên) có lẽ không còn phù hợp nữa. Nhận rõ điều này, Ðiện Biên là một trong số ít tỉnh vùng cao mạnh dạn thay thế bằng mô hình "nội trú dân nuôi", mang lại hiệu quả thiết thực hơn. Hiện Ðiện Biên đã xây được mẫu nhà nội trú kiên cố ở huyện Mường Chà, quy mô 110 cháu, do một tư nhân đầu tư 1,7 tỷ đồng. Nhà lợp tôn, lát gạch, có nhà bếp, nhà vệ sinh riêng cùng hệ thống nước sinh hoạt, hố rác. Quy mô phòng ở nội trú được thiết kế 24 m2/phòng cho tám học sinh, gồm bốn giường sắt hai tầng gắn liền bàn học, hệ thống điện thắp sáng; nhà ăn quy mô 20 học sinh/gian 18 m2; 50 học sinh/bể nước sinh hoạt. Mô hình mới này được ngành giáo dục rất ủng hộ. Mới đây huyện Mường Nhé cũng khởi công xây dựng một trường nội trú hai tỷ đồng.

Từ kết quả thực tế, tỉnh Ðiện Biên đã báo cáo Chính phủ, được Thủ tướng ủng hộ và quyết định hỗ trợ từ ngân sách 80% kinh phí (còn lại 20% tỉnh tự lo) triển khai mô hình "nội trú dân nuôi", làm cơ sở đẩy mạnh xã hội hóa công tác giáo dục miền núi. Các chuyên gia giáo dục cũng nhận định: "Nội trú dân nuôi" sẽ ngày càng khẳng định tính ưu việt, bởi đây là mô hình phù hợp với điều kiện thực tế của giáo dục vùng cao còn đặc biệt khó khăn. "Nội trú dân nuôi" giúp học sinh nhà ở xa trường không thể đi về trong ngày sẽ theo học và ăn nghỉ tại các trường ở trung tâm xã, cụm xã. Mô hình này giải quyết được một số khó khăn của giáo dục vùng cao, huy động tối đa trẻ em trong độ tuổi đến trường, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, nâng cao nhận thức cộng đồng. Mô hình trường học có nội trú dân nuôi cũng góp phần quan trọng vào mục tiêu phổ cập giáo dục tiểu học, xóa mù chữ, nâng cao dân trí và phát triển nguồn nhân lực cho địa phương. Ðây là bước quan trọng để tạo ra một đội ngũ cán bộ mới có khả năng tiếp nhận trình độ khoa học kỹ - thuật cao. Tương tự, mô hình này cũng góp phần cải thiện cơ sở vật chất, chăm lo đời sống và điều kiện làm việc cho đội ngũ giáo viên miền núi được tốt hơn. Mong rằng mô hình sớm được nhân rộng ở nhiều địa phương vùng cao khác.

HÀ KHOA

(Theo nhandan.com.vn)