Từ cuối năm 2008 đến nay, kinh tế thế giới và nước ta đứng trước nhiều thử thách khốc liệt. Chính phủ các nước đã và đang có nhiều giải pháp nhằm đưa nền kinh tế ra khỏi khủng hoảng và kích thích nền kinh tế tăng trưởng.

Ðối với nước ta, Chính phủ cũng đã đưa ra hàng loạt giải pháp trong đó có gói kích cầu đang được vận dụng vào cuộc sống. Sau đây là một số đề xuất và kiến nghị của chúng tôi nhằm góp phần phát huy hiệu quả các giải pháp kích cầu của Chính phủ.

Theo nhiều nhà nghiên cứu, đây là cuộc khủng hoảng nặng nhất kể từ sau đại chiến thế giới lần thứ hai đến nay. Giới phân tích dự đoán, năm 2009 tăng trưởng kinh tế thế giới giảm xuống còn 0,5%. Các nước Mỹ - EU - Nhật Bản có tốc độ tăng trưởng âm: Mỹ tăng trưởng - 1,6%, kinh tế khu vực đồng euro tăng trưởng - 2%, Nhật Bản tăng trưởng - 2,6%. Hàng loạt ngành sản xuất kinh doanh bị đình đốn; hoạt động kinh doanh của nhiều tập đoàn kinh tế hàng đầu bị đình trệ. Sự giảm sút của ngành sản xuất ô-tô, sự tụt dốc của thị trường chứng khoán, sự xuống dốc của thị trường bất động sản diễn ra trầm trọng ở các nước có nền kinh tế phát triển.

Trong bối cảnh đó, chính phủ các nước tập trung sức vào ngăn chặn suy thoái để phục hồi kinh tế. Hàng loạt gói vốn khẩn cấp có trị giá lớn được chính phủ các nước thông qua nhằm cứu nguy cho hệ thống ngân hàng, công nghiệp và an sinh xã hội. Gói vốn của Chính phủ Mỹ qua các đợt lên đến 2.250 tỷ USD, Trung Quốc 586 tỷ USD, các nước trong EU, Nhật Bản, Nga, Hàn Quốc... cũng đã nhanh chóng thông qua các gói vốn hỗ trợ cho ngân hàng và các ngành kinh tế trị giá hàng trăm tỷ USD.

Hiện nay, nền kinh tế của chúng ta đã hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam năm 2008 đạt 143,4 tỷ USD, bằng 1,65 lần GDP (GDP năm 2008 ước 87 tỷ USD), trong đó kim ngạch xuất khẩu đạt 62,68 tỷ USD, kim ngạch nhập khẩu là 81,71 tỷ USD.

Nhiều sản phẩm xuất khẩu của chúng ta đứng hàng đầu thế giới như gạo, cà-phê, tiêu... Có 12 nhóm mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu hơn 1 tỷ USD. Do vậy, suy giảm kinh tế thế giới sẽ ảnh hưởng mạnh và thực tế trong thời gian qua đã chứng minh mức độ ảnh hưởng ngày càng rõ rệt đến kinh tế nước ta.

Lý thuyết kinh tế học cho thấy, để nền kinh tế thoát khỏi thời kỳ suy thoái cần phải kích cầu (cầu đầu tư và cầu tiêu dùng). Tuy nhiên, để kích cầu thành công các biện pháp kích cầu đưa ra phải đúng lúc, đúng mục tiêu và đúng liều lượng.

Vừa qua trong nguồn dự trữ ngoại tệ (đã được công bố), chúng ta đã chi cho gói kích cầu 1 tỷ USD (17 nghìn tỷ đồng) để ngăn chặn suy giảm kinh tế. Ðó là biện pháp điều hành vĩ mô tích cực, đúng lúc kịp thời để thực hiện chủ trương kích cầu.

Ðể nắm thời cơ cho doanh nghiệp (DN) Việt Nam, hơn bao giờ hết, lúc này cần sự hỗ trợ của Chính phủ để các DN Việt Nam vươn lên có tầm trên thế giới, để nắm "cơ" trong "nguy", có cơ hội bổ sung nguồn lực thêm cho một số ngành ảnh hưởng đến an ninh quốc gia.

Tuy nhiên, để kích cầu đúng và đạt được mục tiêu, Chính phủ cần lựa chọn hỗ trợ một số ngành. Theo chúng tôi, những ngành lựa chọn để hỗ trợ có thể chia thành hai nhóm:

Nhóm thứ nhất là một số DN tư nhân hàng đầu tạo sản phẩm xuất khẩu và tiêu dùng trong các lĩnh vực như lĩnh vực nuôi trồng và xuất khẩu của ngành thủy sản (cá tra, cá ba sa, tôm...), ngành nông nghiệp như tiêu (Việt Nam đứng đầu thế giới), cà-phê (thứ hai thế giới), gạo (thứ hai thế giới), cao-su... Sở dĩ ta lựa chọn một số DN vì việc hỗ trợ cho các DN nếu chia đều cho các DN vừa và nhỏ như một số đề xuất hiện nay thì nguồn lực bị phân tán, không tập trung, có nhiều DN quản lý không tốt thì sự hỗ trợ sẽ không hiệu quả. Bởi lẽ, các DN nhỏ muốn vươn lên tầm thế giới cần phải có nhiều thời gian để học hỏi, nắm bắt... Vì thế, số lượng DN tuyển chọn của mỗi ngành khoảng năm DN hàng đầu, có tiêu thức rõ ràng. Tiêu thức tuyển chọn để được hỗ trợ là DN có kim ngạch xuất khẩu cao nhất, đóng thuế nhiều nhất, sử dụng nhiều lao động, chấp hành các chế độ chính sách tốt nhất...

Nhóm thứ hai là những ngành ảnh hưởng đến an ninh quốc gia và chiến lược phát triển kinh tế: như dầu khí, sắt thép, điện lực... Chúng ta có thể hỗ trợ để các DN mua mỏ mới, xây dựng các nhà máy điện mới để bảo đảm an ninh năng lượng trong tương lai, mua máy móc thiết bị mới để đổi mới công nghệ tiên tiến... Tương tự như sau khủng hoảng tài chính năm 1997, lúc này giá dầu trên thế giới đang ở mức thấp (dao động chung quanh mức giá 40 USD/thùng), chúng ta không nên chi nhiều tiền để xây dựng các kho dự trữ vì như thế rất tốn kém mà dự trữ lại không được nhiều. Ðối tượng để chúng ta lựa chọn là một số tập đoàn, tổng công ty DN nhà nước có tiềm lực, có uy tín như Tập đoàn Dầu khí quốc gia hoặc Tập đoàn Ðiện lực... cần được Chính phủ bảo lãnh, có địa chỉ đầu tư rõ ràng, có cơ chế, có kiểm soát chặt để sớm triển khai chương trình này.

Về liều lượng hỗ trợ, chúng tôi cho rằng gói kích cầu của ta cần có một lượng nhất định. Theo tính toán của chúng tôi, trong cân đối bảo đảm an ninh quốc gia về ngoại hối chúng ta có thể chi thêm từ một đến ba tỷ USD để hỗ trợ và phát triển một số ngành, lĩnh vực kinh tế.

Phương pháp hỗ trợ là bảo lãnh, chỉ định cho các DN vay vốn với lãi suất rất ưu đãi (từ 1 đến 3%). Các DN được lựa chọn hỗ trợ phải xây dựng, trình phương án vay và sử dụng vốn đúng mục đích, làm rõ hiệu quả sử dụng (sau khi được hỗ trợ thì kim ngạch sẽ tăng lên bao nhiêu %...).

Chính phủ cần có chế tài rõ ràng với DN trong việc sử dụng nguồn vốn này. Ðồng thời giao cho Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan, Tổng cục Thuế...), Bộ Công thương, UBND các tỉnh, thành phố đề xuất các DN được hỗ trợ theo các tiêu thức để phê duyệt. Về thời gian, cần quyết định trong quý I-2009 để nắm bắt kịp cơ hội triển khai trong quý II-2009.

Việc triển khai các gói kích cầu thường phải quyết định rất nhanh do các yếu tố thay đổi của nền kinh tế. Vì vậy việc xảy ra sai sót là điều không tránh khỏi. Ðể triển khai các gói kích cầu đạt hiệu quả, đúng mục tiêu đề ra, việc giám sát chi tiêu các gói kích thích kinh tế là một việc cần thiết và triển khai đồng thời.

Bên cạnh những giải pháp về kinh tế, cần có bước cải cách sâu rộng về cơ chế quản lý, thủ tục hành chính; cần có sự kết hợp với các giải pháp về tư tưởng.

Trong điều kiện hiện nay, cần đẩy mạnh công tác tư tưởng, tuyên truyền trong nhân dân về lòng tự tôn dân tộc, về tư tưởng Hồ Chí Minh và truyền thống đoàn kết vượt qua khó khăn của dân tộc ta qua nhiều giai đoạn lịch sử; huy động người dân thực hiện chủ trương Người Việt Nam dùng hàng Việt Nam và các tuyên truyền về việc thực thi chính sách của Ðảng và Nhà nước để nhân dân đồng tình ủng hộ và thực hiện giám sát việc triển khai các chính sách một cách có hiệu quả nhất.

TS LÊ XUÂN THÀNH (Vụ Kinh tế Văn phòng T.Ư Ðảng)

(Theo nhandan ĐT)